UYKU İLİŞKİLİ SOLUNUM HASTALIĞI
Uyku ilişkili solunum hastalığı, ataklar halinde ve aralıklı olarak ortaya çıkan oksijen desatürasyonu, kan karbondioksit düzeyinin yükselmesi ve uyanmaların neden olduğu uyku bölünmeleri ile birlikte seyreden kısmi ya da tam üst solunum yolu darlığı ile karekterize bir süreçtir.
Obstriktif uyku apnesi (OUA), uyku ile ilişkili hastalıkların bir bölümünü oluşturur. OUA’nin orta yaştaki kadınlarda % 2, erkeklerde % 4 olduğu tahmin edilmektedir.Kronik kalp damar hastalığı olanlarda ve obezlerde bu oranın daha yüksek olduğu bilinmektedir.Yaş, erkek cinsiyet, obezite, endokrin bozukluklar, kraniyofasiyal anormallikler, sedatif hipnotikler, aile öyküsü, sigara ve alkol kullanımı risk faktörlerindendir.OUA sendromu, KOAH ve astımdan sonra en sık görülen kronik solunumsal bozukluktur.
Yorgunluk, sabah baş ağrıları, konsantrasyon bozukluğu, azalmış libido, kişilik değişiklikleri, depresyon, uyku bozuklukları, gündüzaşırı uykululuk hastaların gün içindeki belirtileridir.Horlama, tanıklı apne, nefes kesilmesi, baş ve boyunda terleme, gece idrara kalkma, reflü bulguları, ağız kuruluğu, yatak arkadaşının uykusunu bölme ise gece belirtileridir.Kalitesiz ve bölünmüş uyku, gündüz uykululuğa, yaşam kalitesinde azalmaya, trafik ve iş kazalarında artışa, kardiyovasküler ve metabolik hastalık riskinde artmaya neden olur.Dünyayı saran obezite salgını nedeniyle gittikçe daha çok görülen OUA toplum sağlığını olumsuz bir şekilde etkilemektedir.Ciddi sonuçları olmasına rağmen çok iyi tanınmaması ve toplumsal farkındalığın az olması tanıda gecikmelere neden olmaktadır.Trafik ve iş kazaları OUAS’lı hastalarda normal popülasyona göre çok daha fazla görülmektedir. OUAS’lı hastalarda sık görülen gündüz aşırı uykululuk bu durumun nedenidir.Trafik kazalarının yaklaşık % 22’si OUAS’lı hastalarda görülen gündüz aşırı uykululuk nedeniyle ortaya çıkmaktadır.Diğer bir deyişle OUAS’lı hastalarda trafik kazası riski 6-7 kat daha fazladır.Tedaviye uyumlu hastalarda PAP tedavisi ile trafik kaza riski normal popülasyonla aynı seviyelere inmektedir.Ülkemizde 2006 yılında yürürlüğe giren yasa gereğince ehliyet alacak sürücü adaylarının uyku bozuklukları yönünden değerlendirilmesi şartı aranmaktadır.OUAS’lı hastalarda iş kazaları riski normal popülasyona göre çok daha fazladır.Bu nedenle OUAS’lı hastaların yakıcı, ezici, kesici cihazların kullanıldığı dikkat gerektiren işlerde çalışmaları uygun değildir.
OUA sendromunun kesin tanısı için mutlaka uygun bir uyku testi yapılmalıdır.En sık kullanılan ve altın standart olarak kabul edilen yöntem polisomnografi (PSG)’dir.PSG, hasta uyku laboratuvarında bir gece yatırılarak uyku teknisyenleri tarafından uygulanmaktadır.PSG sırasında gece boyunca birçok parametre hastaya bağlanmış olan elektrodlar vasıtasıyla bilgisayara aktarılarak kaydedilir ve bu verilerin incelenmesi sonucu hastada bir uyku bozukluğu olup olmadığı saptanır.PSG aynı zamanda OUA sendromunun tedavisinde optimal basıncı bulmak için de kullanılmaktadır.
OUA sendromunun tedavisinde en etkili yöntem PAP (pozitif hava yolu basıncı) tedavisidir.OUA sendromu tedavi edilmez ise gündüz aşırı uyku hali, yaşam kalitesinde azalma, nörolojik ve davranışsal bozuklukların ortaya çıkması ve hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastalık riskinde artış gibi sonuçlara neden olur.OUA sendromunun tedavisinde egzersiz, kilo yönetimi ve üst solunum yolu kas tonusunu azaltacak maddelerden uzak durmak önemli yer tutar.PAP tedavisi OUA sendromunun tedavisinde altın standart yöntemdir.Diğer tedavi seçenekleri ağız içi cihazlar ve uygun vakalarda üst solunum yolu cerrahisidir.Altın standart olarak kabul edilen PAP tadavisinde amaç üst solunum yolunun uykuda açık kalmasını sağlamak böylelikle ventilasyonu iyileştirmektir.PAP cihazları sadece kullanıldığı sürece iyileştirici etkiye sahiptir.
Önemli bir sağlık sorunu olan OUAS’ın teşhis ve tedavisi için hastanemiz bünyesinde iki yataklı bir uyku laboratuvarı açılmıştır.Bu laboratuvarda ilk gece PSG çalışması, ikinci gece de PAP tedavisi için gerekli olan titrasyon çalışması yapılmaktadır. Kasım 2017’de çalışmaya başlayan merkezimizde bugüne kadar yaklaşık 150 hasta izlenmiştir.Randevu sistemi ile çalışmakta olan merkezimizde her geçen gün hasta başvurusu artmaktadır.Bu da Kuşadası için merkezimizin çok büyük bir ihtiyaca cevap verdiğini göstermektedir.Kuşadası Devlet Hastanesi olarak amacımız, toplum sağlığına katkı sağlamak, ayrıca trafik ve iş kazaları riskini azaltmada rol oynamaktır.
Uz.Dr.Seren Arpaz
Uyku Laboratuvarı Sorumlu Hekimi